Viersterrenveldwerk

Toen ik veldwerk deed onder de brandende Spaanse zon, droomde ik er soms van onderzoek te doen in koelere streken – boven de poolcirkel, bijvoorbeeld. Nu is mijn wens eindelijk in vervulling gegaan: gisteren zijn we teruggekomen van een tweedaags veldwerk. En het overtrof al mijn verwachtingen. Hoe had ik ooit kunnen vermoeden dat ik zou overnachten in een kamer van 400 euro, bijna mijn been zou breken en mijn tandenborstel kwijt zou raken?

Vorige week begonnen we met twee velddagen in de omgeving van Longyearbyen. Op woensdag werden we
met ‘bandwagons’ (rupsvoertuigen) naar een nabije pingo vervoerd. Pingo’s behoren tot mijn favoriete aardwetenschappelijke verschijnselen, niet in de laatste plaats vanwege hun leuke naam. Het zijn heuvels met een kern van ijs: de bodem wordt opgeduwd door enorme ‘ijsblokjes’, soms wel tientallen meters. In Nederland kun je pingoruines vinden: overblijfselen van gesmolten ijsheuvels, te herkennen als ronde meertjes in het landschap. Op Spitsbergen zijn de pingo’s nog in hun volle glorie te bewonderen, met als gevolg dat we woensdagochtend bij –30 graden Celsius (-38 graden gevoelstemperatuur) bodemmetingen stonden te verrichten. Toen ik even mijn wanten uittrok om notities te maken bevroren mijn vingers meteen, met als gevolg dat ik de rest van de dag een aantekeningen en geen foto’s meer durfde te maken… Gelukkig kreeg ik die vrijdag een herkansing: toen gingen we op pingo-excursie in Reindalen, een normaal gesproken ontoegankelijk gebied. De naam is te vertalen als ‘rendierenvallei’ en dat was niets teveel gezegd: overal om ons heen keken rendieren nieuwsgierig toe. Tijdens de 130 kilometer lange sneeuwscooterrit die we die dag maakten zat ik achterop bij Ben, een leuke Noor, en terwijl mijn medecursisten uit alle macht probeerden hun sneeuwscooter overeind te houden op de hobbelige paadjes had ik alle tijd om van het prachtige uitzicht te genieten…

Na een paar dagen bijkomen, waarin ik onder andere een ijsgrot heb bezocht (zie www.natuurgek.nl voor het verhaal en de foto’s) vertrokken we afgelopen donderdag naar Kapp Linne, aan de westkust van Spitsbergen. Ik had voor mezelf wederom een plaatsje veiliggesteld achterop bij Ben, en daar was ik maar al te dankbaar voor: de heuvels waren nog steiler dan de week ervoor, en de ondergrond nog ijziger: menig sneeuwscooter vloog uit de bocht terwijl we met 50 kilometer per uur voortraasden. Toch was het achterop zitten ook niet altijd comfortabel: bij de grootste hobbels moest ik me stevig vasthouden aan mijn chauffeur om te voorkomen dat ik de lucht in geslingerd werd. Maar ik genoot van de rit en het landschap en besefte plotseling hoe bijzonder het is dat ik nu hier ben, in dit fascinerende poolgebied vol gletsjers. Ik ben er al zo aan gewend dat ik me dat soms niet eens meer realiseer… Net toen ik breed grijnzend (al is dat moeilijk te zien als je een facemask op hebt) verzuchtte hoe gelukkig ik was, werden we plotseling ingehaald door een van de andere sneeuwscooters. Inooraq overhandigde me een appel. Vervolgens gaf Colin Ballantyne, een van mijn docenten, me een waterfles en mijn camera. Verbaasd keek ik ze aan en inspecteerde vervolgens mijn rugzak, die achterop de sneeuwscooter zat. Het bleek dat de sluiting was opengegaan en dat ik de afgelopen kilometer een spoor van spullen had achtergelaten… Beschaamd nam ik mijn kleren, mijn eten en mijn camera in ontvangst en knoopte mijn tas extra goed dicht.

Na deze tussenstop gingen we in volle vaart door naar Barentsburg, een Russisch mijnwerkersplaatsje. De zwarte rook die boven de huizen hangt staat in schril contrast met het smetteloos witte landschap en de strakblauwe lucht. Ik had Barentsurg graag bezocht, het schijnt een echt Russische nederzetting te zijn, compleet met Leninstandbeeld, maar helaas was er geen tijd voor – we moesten het zeeijs oversteken.
Ulli, een van de begeleiders gaf ons een ernstige speech. Aangezien het zeeijs lang niet overal betrouwbaar is kregen we en ijspriem om, mochten we door het ijs zakken. Toen ik hoorde dat je ongeveer een minuut de tijd hebt om jezelf te redden als je in het water raakt, werd ik toch wel zenuwachtig… Een ander gevaar was de ‘slush’: wie te langzaam reed, zou het gevaar lopen vast te raken in de waterige sneeuw op het ijs. Daarom moesten we met vol gas het fjord oversteken. ‘Whatever happens, just drive on! Don’t look back! Never stop!’. Eenmaal op het ijs reden we in hoog tempo naar de overkant, maar de route bleek een stuk hobbeliger dan gedachte. Ben en ik probeerden uit alle macht ons gewicht naar links en rechts te verplaatsen om in balans te blijven, maar net voor de overkant ging het mis: opeens lagen we op de grond, met de sneeuwscooter bovenop mijn linkerbeen. Met de waarschuwingen van de sneeuwscootercursus nog in mijn hoofd (‘A snowscooter weights 300 kilograms, if your leg gets stuck underneath, it will break’) duwde ik met mijn rechterbeen de sneeuwscooter van me af en bevoelde mijn been. Het deed pijn, maar ik kon er nog op staan. Bezorgd kwamen we de docenten op ons af – tot zo ver de ‘nooit stoppen op het zeeijs’ regel… Gelukkig zijn we uiteindelijk allebei met de schrik vrijgekomen, want met een gebroken been op een sneeuwscooter zitten lijkt me niet al te prettig.

Gelukkig konden we die avond bekomen van onze avonturen in het hotel Isfjord Radio, dat tot 2005 ook dienst deed als lokale radio. Drie dagen voor ons was er nog een ijsbeer op het terrein gesignaleerd, dus ik had goede hoop, maar er scharrelden tijdens ons verblijf alleen rendieren rond het hotel. Van alle veldwerken die ik heb meegemaakt was dit verreweg het meest luxueuze onderkomen: na een sjiek diner waarbij wij, uitgehongerde, naar uitlaatgassen stinkende studenten de grote lappen vlees ongegeneerd verorberde konden we uitrusten in onze prachtige hotelkamers die, zo las ik de volgende ochtend, 4000 NOK per nacht kostten – ruim 400 euro! Ze weten hier wel hoe je studenten moet lokken… (Overigens deed ik bij het ontbijt nog een ontdekking: ze serveren hier, aan het einde van de wereld, in een viersterrenhotel Calve pindakaas en De Ruijter honing – blijkbaar is het Nederlandse broodbeleg van uitzonderlijk goede kwaliteit!).
Pas toen ik die avond moe maar voldaan mijn zere lichaam naar mijn bed sleepte, ontdekte ik dat er tijdens onze hobbelige sneeuwscooterrit nog iets was verdwenen uit mijn backpack: mijn tandenborstel. Ach, hij zal in ieder geval een avontuurlijkere toekomst tegemoet gaan dan de meeste exemplaren! . Wie weet vinden ze hem over duizend jaar wel terug in een gletsjer…